Heringerichte Maas-uiterwaard Blauwe Sluis met uitzichtpunt in Gewande - 23 augustus 2016
Heringerichte Maas-uiterwaard Blauwe Sluis met uitzichtpunt in Gewande - 23 augustus 2016
+ Hemelrijkse Waard met Oijense Wachter bij Oijen-Teeffelen 3 juni 2017 (zie onder)
Begin juli is de heringerichte Maas-uiterwaard Blauwe Sluis in Gewande officieel -met een flink kanonschot door oa wethouder Jos van Son- geopend. Een paar jaar lang is in de uiterwaarde gewerkt om er een gebied van te maken waarin een ecologisch herstel van de Maas kan gebeuren. Zo is er een ondiepe geul gegraven waar de oorspronkelijke flora en fauna weer een plaats kunnen vinden. Het gebied kan ook dienen als overloopgebied bij hoogwater.
Vroeger lagen hier de Blauwe Sluis (genoemd naar de kleur van de natuursteen uit België) en de Rode Sluis die zorgden voor het waterbeheer in de polder tussen Oss en Den Bosch.
Ook voor het onder water zetten van het gebied ter verdediging van Den Bosch waren deze sluizen van belang. Bij het Hertogsgemaal (Krommenhoek) staan aan de Maas-kant van de dijk nog resten van de schuiven. Bij de sluizen lag een fortificatie ter verdediging ervan. Dat fort heeft verschillende vormen gehad: In de 80-jarige oorlog lagen er hoge aarden wallen om invallen van de Gelderse troepen te voorkomen. Midden 19e eeuw werd op het terrein een fort van 2 verdiepingen -met op de hoek een kanon- gebouwd dat in 1925 al weer afgebroken is.
De contouren van het verdedigingswerk zijn nu zichtbaar gemaakt met lage aarden wallen. In deze schans is een pier (ontwerp Chen Mao) aangelegd die als uitzichtpunt over de Maas kan dienen, bij laag water 5 meter boven de uiterwaarde, bij hoog water sta je boven het water.
Toegang tot de pier -die een kanon met 2 kogels symboliseert- krijg je via een hek tegenover gemaal Caners of via een hek aan de parkeerplaats van het nabijgelegen restaurant.
De dijk die bij het uitzichtpunt is aangelegd tot aan de Maasdijk sluit niet precies aan op de punt van het fort die nog net uit de Maasdijk steekt. Het fort stond waar nu de dijk ligt en in de tuin van het huis. Het huis staat daarom verder naar achter dan de ander panden aan de dijk.
Deze herinrichting is een is een gezamenlijk project van Rijkswaterstaat, Waterschap Aa en Maas, gemeente ’s-Hertogenbosch, Natuurmonumenten en Werkplaats de Gruyter (van de provincie Noord-Brabant). Bekijk eventueel ook het filmpje van de aanleg.
De naam Rode Sluis lijkt hier voor het eerst (op de infopaal) genoemd te worden. Bij navraag ter plekke blijkt die niet bekend. Misschien komt de naam van de naam Roode Wetering die vanaf Oss af komt en waarin vroeger veel fabrieksafval en slachtafval van vleesindustrie voorkwam, bij het doorspelen van de wetering ging het water krachtig onder gemaal Caners door waardoor het rood kleurde. De naam kan ook bedacht zijn als tegenhanger van de Blauwe sluis bij het Hertogsgemaal.
Met de komst van gemaal Gewande (1979) zijn de Roode Wetering (naar gemaal Caners ) en de Hertogswetering (naar de Blauwe Sluis van het Hertogsgemaal omgeleid naar het nieuwe gemaal Gewande waar te zien is dat ze een verschillend waterniveau hebben.
De restanten van de Rode Sluis (Caners) en van de Blauwe Sluis (Hertogsgemaal) staan nog in de nu volledig afgesloten dijk, de resten van de weteringen naar de Maas liggen er nog.
Gemaal Caners en het naastgelegen Archeologisch & Paleontologisch Museum Hertogsgemaal zijn de laatste zondag van april t/m oktober geopend voor het publiek. In het Hertogsgemaal is er speciale aandacht voor vondsten van de veldslag van Julius Caesar bij Maren-Kessel tegen twee Germaanse stammen (55 voor Christus). Er zijn menselijke botten met verwondingen te zien, wapens en voorwerpen van Romeinen en Germanen, en daarnaast is er een model van de Gallo-Romeinse Tempel van Empel. (foto's van de vondsten)
Ook zijn vondsten uit de prehistorie uit het gebied van de uiterwaarden van de Maas tussen Den Bosch en Oss te zien. Zo is er een reconstructie van een mammoet, gevonden in de Maas. Verder zijn er veel botten en gebruiksvoorwerpen uit de ijstijd tentoongesteld.
Uit latere tijden zijn o.a. vondsten uit de Middeleeuwen en van de Tweede Wereldoorlog te zien.
Open van 13 tot 17 uur en de toegang is gratis. (foto´s van het fort en de gemalen)
Het uitzichtpunt en de gemalen liggen aan de Krommenhoek/Rosmalensedijk in Gewande, met de fiets gemakkelijk te bereiken met een fietstochtje langs de Maas vanuit Maaspoort en Empel of vanuit Oss.
[Ook het gemaal Van Sasse in Grave en de vispassage daar zijn geopend op de genoemde tijden - het nieuwe gemaal Gewande is niet te bezoeken]
info Rijkswaterstaat, info waterschap Aa&Maas, info Hertogsmaal.
©2016 Gerard Monté
+ Hemelrijkse Waard met Oijense Wachter bij Oijen-Teeffelen 3 juni 2017
Onlangs is het natuurgebied de Hemelrijkse Waard na herinrichting geopend. Het ligt langs de Maas bij Oijen en Teeffelen in de gemeente Oss. Het gebied is zo'n 400 voetbalvelden groot. Je kan er wandelen om b.v. vogels te spotten. Dat kan ook heel goed vanaf de nieuwe uitkijktoren die met de fiets goed bereikbaar is. Het uitkijkpunt heeft -na een wedstrijd- de naam de Oijense Wachter gekregen. Vanaf de toren zie je Lithoijen, Lith met de prinses Máxima-sluizen en aan de overkant Alphen liggen.
(c) 2017 Gerard Monté
De uiterwaarden zijn ook een mooi decor voor toneel