Keti Koti Den Bosch - herdenking afschaffing slavernij - 1 juli 2023/2024
Keti Koti Den Bosch - herdenking afschaffing slavernij - 1 juli 2023
+ 1/7/2023 officiële herdenking 's-Hertogenbosch 160 jaar afschaffing slavernij - raadszaal
+ 1/7/2023 informele bijeenkomst in het bestuurscentrum + uitzending Amsterdam bekijken - bestuurscentrum
+ 2/7/2023 Grote Kerk - Keti Koti-dienst - thema Gedeeld verleden gedeelde toekomst
+ 2/7/2023 Nos Baranka - Dia di Bandera - Dag van de Antilliaanse / Curaçaose vlag
+ 20/8/2023 Dia di Tula - Dag van Tula, de vrijheidstrijder op Curaçao
+ 19/9/2023 Avans - symposium slavernijverleden
+ 11/1/2024 Keti Koti - Alex van Stipriaan - Lezing Bosch' verband met slavernij? - Huis73
+ 19/4/2024 Tori Neti - vertellersavond - Surinaams - Antilliaans - Huis73
+ 17/5/2024 Verteltheater - Tula door Archell Thompson
+ 1/7/2024 herdenking 's-Hertogenbosch 161 jaar afschaffing slavernij - bestuurscentrum
+ 17/8/2024 herdenkingsbijeenkomst slavenheld Tula - Noorderpoort het Wielsem
+ 1/7/2025 Keti koti - herdenking 's-Hertogenbosch 162 jaar afschaffing slavernij - Erfgoed Groot Tuighuis
mobieltje - kantelen om de knoppen
rechtsonder de foto's te zien
Herdenking in 's-Hertogenbosch van 160 jaar afschaffing slavernij. In Suriname werd de slavernij 160 jaar geleden afgeschaft maar omdat de tot slaaf gemaakte mensen nog 10 jaar lang gewoon moesten doorwerken onder de zelfde omstandigheden wordt gesproken over 150 jaar feitelijke afschaffing.
Dit was de eerste keer dat Keti Koti (sranan tongo [Surinaams] voor 'verbroken ketenen') in Den Bosch gevierd werd.
Het logo van de dag was een schilderij van Edwin Maria die in juni nog een expositie in het Afrika Museum bij Nijmegen had.
+ 1/7/2023 Keti Koti - officiële herdenking 's-Hertogenbosch 160 jaar afschaffing slavernij - raadszaal
ontvangst in de hal van het stadhuis en herdenking in de raadszaal in aanwezigheid van de ministers Conny Helder en Rob Jetten.
- Plengoffer door Ottie Banjo
- Toespraak door Leoni Yvonne Lichtveld - tekst onderaan de pagina
- Muziek - Kenrick Gunther
- Toespraak door minister Conny Helder
- Muziek - Sidney Caroli & Lionel Mongen, en door Rais di nos Kultura ["de wortels van onze cultuur"]
- Vraaggesprek door Harvey Limón met burgemeester Jack Mikkers en wethouder Ufuk Kâhya
- Spoken Word door Insayno
- uitgebreide videoboodschap van prof. em. Alex van Stipriaan waarin hij ook de rol van Bosschenaren in de slavenhandel toelichtte (terugkijken op deze link )
Hij lichtte het slavernijsysteem en zijn kwalijke gevolgen toe. Ook de plaats van Den Bosch en de rol van Bosschenaren binnen dit systeem kwamen aan de orde. Bossche soldaten die in de 18e eeuw vijf jaar lang in Suriname tegen de marrons (gevluchte slaven) en opstandelingen gevochten hadden kregen in Den Bosch hun soldij bij terugkeer uitbetaald. Bovendien waren er slaven en vrijgemaakten meegekomen en dus zichtbaar in Den Bosch. Ook Bossche vrouwen gingen naar de koloniën. Je kan dus niet zeggen dat slavernij alleen iets was van de VOC en de westelijke provincies. In 1742 had de gouverneur van Brabant een vrijgemaakte en gedoopte, zwarte, bediende. Slavernij was dus overal zichtbaar.
Er was altijd wel verzet tegen het systeem door de inheemse bevolking die in de veroverde gebieden door de bezetters verdrongen waren. En door de uit Afrika afkomstige tot slaaf gemaakten die hun cultuur meenamen en bewaarden. Dat was een bron van kracht om zich blijvend te verzetten. Ook in Nederland was er verzet, oa door 10-tallen dominees. En ook in het parlement maar koning Willem II liet zich laatdunkend uit over de tot slaaf gemaakten en reageerde fel tegen verzoeken om afschaffing. Geldzucht was een drijfveer.
Van Stipriaan sprak nu niet over de slavernij in Azië, dat komt op een ander moment.
[Het boek van Harriet Beecher-Stowe De (neger)hut van Oom Tom (1852) heeft in de angelsaksische landen het bewustzijn over het verkeerde van het systeem op gang gebracht. In het VK was de slavernij al eerder dan in Nederland afgeschaft maar de slaven werden toen (gedwongen) contractarbeiders die nog slechter behandeld werden.
Max Havelaar (over de onderdrukking van de Indische inwoners) van Multatuli verscheen in 1859.]
+ 1/7/2023 informele bijeenkomst in het bestuurscentrum + uitzending Amsterdam bekijken - bestuurscentrum
lunch in de hal van het bestuurscentrum - muziek - bekijken van de directe uitzending van Keti Koti Amsterdam met oa toespraak door de koning
- Tijdens de lunch van Boyobasi was er muziek van Rais di nos Kultura.
- Bij het signaal Taptoe vanuit Amsterdam gingen de bezoekers in de hal van het bestuurscentrum staan en ze applaudisseerden ook instemmend na de toespraak van de koning.
Het -zeer geslaagde- feest ging daarna nog even door.
info programma gemeente
Het herdenkingsfeest kreeg een mooi vervolg bij Zinnig Zuiden.
zie 1/7/2023 Zinnig Zuiden # 4 - Keti Koti-aflevering - Verkadefabriek Clubzaal
©2023 Gerard Monté
-----
+ 2/7/2023 Grote Kerk - Keti Koti-dienst met het thema Gedeeld verleden - gedeelde toekomst
met voorganger Ruud Stiemer
terugkijken Grote Kerk
©2023 Gerard Monté
-----
+ 2/7/2023 Dia di Bandera - Dag van de Antilliaanse vlag/Curaçaose vlag - Den Bosch West
organisatie Nos Baranka ism de Noorderpoort (Wielsem)
in gebouw JAN aan de Jan Olieslagerstraat
De bijeenkomst werd bezocht door de gevolmachtigd minister van Curaçao, Carlson Manuel, die een kort verrassingsbezoek aflegde, zoals hij op een aantal plaatsen in het land deed. Hij sprak met enkele organisatoren en bezoekers. - info Curaçaohuis
Sidney Caroli & Lionel Mongen zongen het Curaçaos volkslied waarna de vlag in top ging.
Vervolgens was er een online verbinding met de dichter Charlton Marcos, die gedichten las over het eiland, over de vlag, en over de vrijheidsstrijder Tula.
dj LoL verzorgde tussendoor muziek.
Live muziek was er van de groep Rais di nos Kultura, en van de drie mannen JBL.
En er was eten, lekker eten, gezellig eten.
©2023 Gerard Monté
Zondag 20 augustus - Viering Día di Tula.
[op Curaçao is het Afrika Museum te bezoeken dat gewijd is aan de slavernij en de gevolgen ervan]
-----
+ 20/8/2023 Dia di Tula - Dag van Tula, de vrijheidstrijder op Curaçao
muziek, lezing, dans en feest in gebouw JAN aan de Jan Olieslagerstraat
org.: Nos Baranka ism de Noorderpoort (Wielsem)
het hijsen van de vlag en het zingen van Himno - volkslied van Curaçao - door Sydney en Lio
Lezing over Tula en de afschaffing van de slavernij op Curaçao door Eardly van der Geld
dansgroep uit Tilburg Vania Caraibe
muziek van tambu-groep All Stars [ en van de formatie JBL - geen foto's ]
©2023 Gerard Monté
-----
+ 19/9/2023 Avans - symposium slavernijverleden
presentatie en organisatie ter plekke: Lies, Stella, Caroline, Iuri, Samuel en Imane
expositie Win-Pol
(schilderij achter de sprekers Jorg Remé, oud-docent kunstacademie)
Lies Parmentier las een (niet te miskennen) fragment voor over de behandeling van een slavin uit De smeekbede van Lianne Damen.
Kenneth Babel, Afro-theoloog, bracht plengoffers aan de voorouders, de aarde, de aanwezigen, en anderen.
Glenpherd Martinus, van ECHO en student post-kolonialisme ( een gecombineerde studierichting van de universiteit van Utrecht) hield een lezing over kolonialisme, imperialisme, post-kolonialisme dat iets anders is dan na-kolonialisme. En over de taal en termen bij deze begrippen.
Dialoogtafels met eten, eten verbindt en daarom was er een Antilliaans-Surinaamse maaltijd. Er werd druk met elkaar gepraat en daar waren de kaartjes die als gangmaker op tafel lagen meestal niet voor nodig.
Daarna was er een kort panelgesprek met Glenpherd Martinus, Lucenda Kammeron (Stg. Heel & jezelf), Kenneth Babel en jongerenambassadeur van de gemeente Samuel van Waas.
Rubain "Massage voor je oren" bracht twee spoken-word-teksten: een zonder titel met de eerste zin: ik kom niet uit mijn woorden .... en als laatste dit was de titel van mijn gedicht, en de tweede heette faka nazaten hind surin.
+ 11/1/2024 Keti Koti - Alex van Stipriaan - Lezing Bosch' verband met slavernij? - Huis73
Als vervolg op zijn videoboodschap van 1/7/2023 (hierboven) op de Keti koti-dag hield prof. em. Alex van Stipriaan (Erasmus-universiteit) een lezing in Huis73 met de titel Bosch' verband met slavernij? waarin hij het systeem van slavernij verklaarde en hoe dat in Den Bosch zichtbaar was.
Irene Koster van de gemeente introduceerde hem in een kort welkomstwoord.
info alexvanstipriaan
©2024 Gerard Monté
-----
+ 19/4/2024 Tori Neti - vertellersavond - Surinaams - Antilliaans - Huis73
...
©2024 Gerard Monté
-----
+ 17/5/2024 Verteltheater - Tula door Archell Thompson
met muzikale begeleiding door Albert van Osch, trommels, shaker, koebel
Archell vertelde over Curaçao waar de slaven/totslaafgemaakten onder leiding van Tula in opstand kwamen.
Hij betrok het publiek in de Pleitzaal van Huis73 al gauw in het verhaal met vragen waardoor het verhaal heel breed en actueel werd.
[jammer dat nog niet iedereen weet hoe die zijn/haar telefoon af moet zetten, zelfs gaat telefoneren, en dat je tijdens een voorstelling niet steeds met veel lawaai in- en uitloopt]
©2024 Gerard Monté
-----
+ 1/7/2024 herdenking 's-Hertogenbosch 161 jaar afschaffing slavernij - bestuurscentrum
viering van het einde van het officiële herdenkingsjaar van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863
dat gebeurde effectief pas in 1873 waardoor het voor veel mensen pas 150 jaar is dat de slaven/tot-slaaf-gemaakten echt vrij waren
...
©2024 Gerard Monté
-----
+ 17/8/2024 herdenkingsbijeenkomst slavenheld Tula - Noorderpoort het Wielsem
organisatie en presentatie Stella Coffie
met wethouder Rick Vermin (oa inclusie), de Curaçaose schrijver Charlton Marcos, de Bossche dichteres en uitgeefster Joyce Herry, een danspresentatie, Antilliaans buffet.
...
©2024 Gerard Monté
-----2025
+ 1/7/2025 Keti koti - herdenking 's-Hertogenbosch 162 jaar afschaffing slavernij - Erfgoed Groot Tuighuis
met wethouder Rick Vermin, Gerda Havertong die het plengoffer aan de aarde bracht, een lange toespraak hield en de bezoekers aan het zingen en een beetje -warm !- dansen bracht. Een optreden van columnist Babah Tarawally met spoken word in Sranan Tongo en een korte, introducerende lezing van dr. Dries Lyna (onderzoeker universiteit Nijmegen) die onderzoek doet naar de betrokkenheid van de stad 's-Hertogenbosch bij de slavernij en de verdiensten daaraan, b.v. door banken.
muzikale intermezzi door de band Paesensi Famirie, en door de zanggroep Luxurey olv Reliciah.
Onder de bezoekers waren mensen uit de Surinaamse en ook uit de Antilliaanse gemeenschap, gemeenteraadsleden, betrokkenen en belangstellenden. Vanwege de warmte werd er water verstrekt en drinken uitgedeeld. Na afloop waren er Surinaamse hapjes en broodjes met bakkeljauw.
zaterdag 5 juli is er in Den Bosch West aan het Wielsem een Keti koti-festival.
©2025 Gerard Monté
-----
zie evt ook
+ 18/12/2022 scv Nyun Libi Den Bosch - interculturele kerstdag in Noorderkunstlicht
+ 12/6/2020 + 13/6/2020 demo anti-racisme - WWH - Pettelaar -> Actueel 2020 tweede kwartaal
+ 1/7/2023 expositie Encuentro Ancestral - Justin Reinir Croes - Hedendaags Kunstkabinet
--------------------------------------------------
* Tekst van de toespraak door Leoni Yvonne Lichtveld:
Vandaag herdenken wij met z’n allen het slavernijverleden. Een tijd die ons allen getekend heeft, en zeer bepalend voor de gemeenschap hoe we ons tot elkaar verhouden.
Vandaag herdenken wij de inheemsen wier land hen ontnomen is en hoe ze tot slaaf gemaakt werden. De inheemse grootmoeder van mijn vader die als tot slaaf gemaakte werkte op Plantage Lege en in 1839 werd vrijgekocht en zo de familienaam Lichtveld kreeg.
Vandaag herdenk ik mijn oma en mijn moeder die hun inheemse naam niet mochten behouden en een westerse naam kregen van de Nederlandse missionarissen. Hun rituelen niet meer mochten uitvoeren omdat deze volgens westerse tradities heidens zouden zijn. En werden bekeerd tot het christendom.
Vandaag herdenken wij al de tot slaafgemaakten die uit Afrika afkomstig waren en onder erbarmelijke omstandigheden werden geketend, verscheept en bij aankomst gebrandmerkt en verhandeld aan de plantage-eigenaren.
Vandaag herdenk ik de oma van mijn vader wier ouders uit Afrika afkomstig waren en die tot slaafgemaakte werkte op plantage Zorgvrij. Ze kregen de familienaam Caprino.
Vandaag wil ik ook de contractarbeiders herdenken, zij die uit China kwamen en ook zij die onder valse voorwendselen uit India werden geronseld en de Javanen uit voormalig Nederlands Indië. Wel tegen betaling te werk werden gesteld maar ook lijfstraffen hebben moeten ondergaan.
Ik kies ervoor om ook hen te gedenken omdat wij allen uit het Caraïbisch gebied afkomstig zijn. Direct of indirect het slavernijverleden van invloed is of was op hun bestaan.
De weerzinwekkende geschiedenis heeft ons samengebracht, daar kunnen wij niets aan veranderen. Het is een feit dat wij met z’n allen moeten aanvaarden.
Wat we wel kunnen is een positieve vertaalslag maken naar de toekomst.
Zonder bewustwording geen heling geen ontwikkeling.
Ben blij dat minister Conny Helder en minister Rob Jetten aanwezig zijn. Ik neem aan dat u goede boodschappers en pleitbezorgers bent en mijn betoog mee zal nemen naar Den Haag.
Er zijn genoeg mogelijkheden om veranderingen te bewerkstelligen. Er zijn deskundigen uit de Nederlandse Antillen en Suriname die daarbij kunnen adviseren en praktische mogelijkheden kunnen aandragen.
Beginnend met zorg te dragen voor onze jongeren dat zij een goed beeld krijgen van de geschiedenis van hun ouders en voorouders. En dan bedoel ik alle jongeren. En dat wij uit de voormalige koloniën recht hebben om hier te zijn.
Hier schuilt heel veel pijn die velen van ons tot de dag van vandaag aan den lijve ondervinden want zo vanzelfsprekend is het niet, het is meer tolereren dan accepteren.
Er zijn voorbeelden te noemen dat slavernij in Nederland welvaart heeft gebracht.
Met de bijbel in de hand heeft Nederland zich gelegitimeerd voor haar verfoeilijke daden en kon zich zo verrijken.
Brabant was daar geen uitzondering op, de kerk heeft een kwalijke rol gespeeld. De bekende families in Brabant die zich hebben verrijkt, de soldaten die uit Brabant gerekruteerd werden om de marrons op te sporen zodat ze teruggebracht konden worden en gevonnist.
Herdenken zullen we blijven doen maar we moeten ook verder.
Het hoeft niet zo te zijn dat we in dit verleden met een zwaar gemoed blijven hangen, we gaan met z’n allen kijken hoe wij samen positief verder kunnen. Mijn keus zou zijn bij de jongeren te beginnen. Ze op een luchtige manier betrekken bij de geschiedenis.
Geen verhalen die weerstand oproepen, dan kom je tegenover elkaar te staan en ben je de jongeren kwijt. Kunst en cultuur zijn een goed voorbeeld om op een luchtige manier kennis te maken met de geschiedenis zonder deze te bagatelliseren.
Er zullen vast meerdere vormen van educatie zijn, maar naar mijn mening lenen kunst en cultuur zich hier heel goed voor.
ik ben geen wetenschapper of onderzoeker, maar een pragmaticus. Het praktisch aanpakken van zaken om tot oplossingen te komen.
Er wordt steeds gepraat over inclusief beleid, het gaat erom dat een ieder volwaardig mee kan doen. Makkelijker gezegd dan gedaan. De complexiteit kan dit inclusief beleid aardig in de weg staan. Daarom hebben we ervaringsdeskundigen nodig.
Erfgoed Brabant en een stichting uit Den Bosch- die ik een warm hart toedraag- zijn begonnen met te onderzoeken hoe een praktische invulling te geven aan het idee om kunst en cultuur in een educatief programma te gieten.
Inmiddels is de Pabo in Tilburg betrokken geraakt hoe dit alles vorm te geven. Een ieder is zeer enthousiast. En nu nog de gemeente Den Bosch en de Rijksoverheid.
Bestuurders zijn hier aanwezig en kunnen niet zeggen dat ze het niet hebben geweten. Laat Brabant een voortrekkersrol innemen, daar ben ik voor.
Decennialang worden we overspoeld met allerlei projectvoorstellen of pilots. Een potje hier een potje daar. Weet u ik heb genoeg van dat “hap snap” beleid. Wil je komen tot een positieve ontwikkeling heb je een lange termijn visie nodig.
Het vraagt om investering in een goede club mensen die dit kunnen dragen en vorm geven.
We willen bewustwording, dat kan, maar dan investeren in duurzame mogelijkheden. Want veranderingen zijn niet te bewerkstelligen in een project van 2 of 3 jaar. Durf te investeren in langdurig beleid.
Niet iedereen is geschikt om deel te nemen aan dit soort werkvormen. Maak zorgvuldig keuzes.
Overheid neem je taak serieus als je echt wil meewerken aan bewustwording en verandering. We hebben elkaar hard nodig.
Onze jongeren, kinderen van ouders uit de Nederlandse Antillen en Suriname zijn een deel van de toekomst, hen niet langer als probleem definiëren maar dat zij een positieve bijdrage zullen en kunnen leveren aan onze samenleving.
De bewustwording moet ook in Den Haag beginnen en bij de verschillende beleidsmakers.
Mijn verhaal komt niet zomaar uit de lucht vallen. Levenservaring, ervaring met de verschillende overheden en politiek zijn mede bepalend geweest voor mijn betoog.
De geschiedenis vormgeven in kunst en cultuur om zo onze jongeren bewust te maken van het verleden, zodat ze vol trots verder kunnen naar een positieve toekomst.
Dan heeft herdenken zin.
(c) Yvonne Lichtveld 1 juli 2023
--------------------------------------------------