FOTONIEUWS

DEN BOSCH

Honi - Herdenking oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië ´42-´49 - de Grevelingen - 15 augustus 2021

Honi - Herdenking oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië ´42-´49 - de Grevelingen - 15 augustus 2021
wederom in beperkte vorm in kleine kring vanwege de corona-crisis

>>Op mobieltje menu omhoog schuiven
en toestel kantelen om de knoppen rechtsonder de foto's te zien
<<

Een foto opslaan? Klik met de rechtermuisknop en kies opslaan als. Klik op Ok/Opslaan als de juiste map gekozen is.


 

DSC03707- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03708- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03709- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03710- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03713- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03715- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03716- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03718- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03719- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03720- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
DSC03723- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03392- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03393- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03394- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03396- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03397- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03400- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03401- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03402- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03404- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03405- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03406- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03407- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03409- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03410- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03412- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03415- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03418- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03423- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03424- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03426- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03428- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03429- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03431- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03433- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03435- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03436- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03438- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03439- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03440- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03441- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03442- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03443- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03444- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03447- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03448- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03449- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03450- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03451- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03454- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03455- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03456- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03460- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03462- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03464- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03465- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03468- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03469- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03470- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03471- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03476- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03477- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03479- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03480- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03481- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03482- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03483- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03484- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03485- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03487- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03490- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03491- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03492- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03496- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03501- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03502- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03503- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03505- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03506- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03509- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03511- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03512- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03513- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03515- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03516- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03519- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03520- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03521- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03522- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03524- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03526- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03527- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03528- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03529- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03531- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03532- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03533- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03541- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03542- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
01/99 
start stop bwd fwd


Op donderdag 15 augustus (de dag van de capitulatie in Azië in 1945) vond de jaarlijkse Herdenking van de Oorlogsslachtoffers in Nederlands-Indië van '42-'49 plaats, bij het Honi-monument in de tuin van de Grevelingen.                                                                                                              
Het programma (olv ceremoniemeester Gerard van der Tol) omvatte onder meer:
welkom door de voorzitter van HONI, Mw. Anneke Schults-Pols
een overdenking van ds Peter van Helden
toespraak door burgemeester Jack Mikkers 
het Honi-koor zong Liedje van verlangen, en Toean dan Nonja
Cissy Kluppell las haar ervaringen voor
muzikale intermezzi door het koperensemble olv Martijn van Duuren
schrijfster, journaliste en radiomaakster Inge Dümpel hield een toespraak
het Honi-koor zong Het Indisch Onze Vader
het Moluks koor (Suara Maluku) zong Gandong é, en nog een lied
Daarna klonk het signaal Taptoe, was er een minuut stilte, de vlag werd gehesen door bestuurslid Tony Ernst en de jeugdburgemeester, het Wilhelmus werd gezongen
Eric Alink las een tekst over zijn jeugdherinneringen aan de namen van de Indische eilanden

eDSC03543- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03544- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03545- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03547- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03548- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03549- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03550- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03551- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03552- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03553- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03554- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03555- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03556- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03557- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03558- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03559- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03560- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03562- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03563- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03564- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03566- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03568- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03571- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
eDSC03572- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03724- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03725- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03726- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03727- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03728- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03729- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03731- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03733- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03734- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03735- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03736- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03737- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03738- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03741- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03742- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03743- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03745- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03747- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03748- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03749- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03750- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03751- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03754- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03756- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03757- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03758- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03759- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03761- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03762- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03763- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03764- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03765- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03766- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03767- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03769- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03771- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03772- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03773- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03774- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03777- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
fDSC03778- Honi-herdenking Grevelingen Den Bosch - 15aug2021 -  foto GerardMontE web
01/65 
start stop bwd fwd


Een kranslegging volgde daarna, oa door burgemeester Mikkers namens het stadsbestuur, samen met de jeugdburgemeester
Gerard Smith zong Thank You Lord, begeleid door Willem van Weelden
Na het dankwoord van Anneke Schults-Pols volgde een persoonlijk bloemendefilé
In de goed geventileerde buitenlucht werd daarna iets gedronken en het Indisch buffet werd geopend.
Op de muziek van Wally dansten enkele bezoekers podjo-podjo, op afstand zoals dat hoort.


zie ook de Honi-herdenking van - 2011 en van 2012 en van 2013 en van 2015 en van 2016 en van 2017  en van  2018 en van 2019  en van 2020   .


gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 00-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 01-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 02-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 03-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 04-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 05-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 06-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 07-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 08-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 09-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 10-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 11-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 12-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 13-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
gNOS - Indie-herdenking - Loek Middel - 14-  Den Haag - 15aug2021 -  schermfoto GerardMontE web
01/15 
start stop bwd fwd


Terugkijken naar de NOS Indië-herdenking in Den Haag kan nog een week op uitzendinggemist, daarna op YT.
Dhr. Loek Middel uit Rosmalen was dit jaar niet bij HONI aanwezig.
Hij was gevraagd naar Den Haag te komen om daar bij de herdenking te zijn en een tekst uit te spreken, eerder was hij thuis al geïnterviewd.
Dat is te zien in de terugblik op de herdenking. Voor zijn tekst zie onderaan.


info HONI
©2021 Gerard Monté

-----

Tekst van de toespraak van de voorzitter van Honi, Anneke Schults-Pols

Geachte aanwezigen

Als voorzitter van HONI 42-49 heet ik u van harte welkom op deze
Herdenking. Wederom geen herdenking zoals wij altijd gewend zijn , maar
een herdenking dit jaar, samen met onze leden en enkele genodigden.
Een speciaal welkom voor onze burgemeester Jack Mikkers en aan de
jeugdburgemeester Jop van Peufflik.
Onze spreeksters van vandaag mevr. Cissy Kluppel 87 jaar en lid van HONI
Mevrouw Inge Dümpel journalist en radiomaker van Indische programma’s.
Ons oudste lid de heer van de Hoeven (104 jaar)
Het Moluks koor koor Suara Maluku, dat in het kader van 70 jaar Molukkers
in Nederland vandaag voor ons zal optreden
Een extra welkom voor de heer Eelco Wichers en de heer Eugene van
Abcoude beide ereleden, en die samen met Tony Ernst en Frans Mol
grondleggers zijn van dit Monument.
…………………………..
Wij zijn hier vandaag bij een om te gedenken en om eer te doen aan alle
slachtoffers die gesneuveld zijn in het voormalig Nederlands-Indie tijdens de
Tweede Wereldoorlog. De eerste generatie wil graag het gevoel van Tempo
Doeloe bewaren, de tweede generatie heeft dit gevoel deels ook
meegekregen, echter de derde en vierde generatie dreigen het verhaal van
de familiegeschiedenis los te laten. (Dit mag echter niet gebeuren.)
Vaak wordt de vraag gesteld Waarom moeten wij eigenlijk herdenken? Wat
heeft het voor zin om terug te kijken op je verleden. Is het niet beter om je te
richten op het nu en de toekomst?
Over deze vraag heb ik een interessant antwoord gevonden in een toespraak
gehouden door Tamara van der Elst. Ik citeer:
“Mensen zeggen dat je in het nu moet leven, dat is ook wel zo, maar het
verleden bepaalt hoe het er nu uitziet, en het nu bepaalt hoe het er morgen
uitziet."

Het staat allemaal in relatie met elkaar, dus een moment nemen om terug te
kijken, al is het maar kort is heel betekenisvol.
Voor mijzelf heb ik hier over nagedacht wat dit voor mij persoonlijk betekent.

Wie ben ik eigenlijk, waarom heb ik zo'n sterke band met Indië?
Ik ben geen Indo en ik ben ook niet gekleurd. Niemand vraagt op grond van
mijn uiterlijk waar ik eigenlijk vandaan kom. Ik ben nooit nageroepen als
pinda of poepchinees. Ik ben gewoon blank, ik ben een totok geboren in
Indonesië . Mijn vader was een KNIL-militair en mijn moeder een Hollands
meisje, door mijn vader ontdekt tijdens zijn verlof in Holland en daar
getrouwd.
IK voel me nauw verbonden met het land waar ik geboren ben, Ik voel me
Senang bij Indische mensen, ik houd van Indisch eten en van Indische muziek
en de cultuur.
Vanuit deze verbondenheid sta ik hier ook als voorzitter van HONI.

Voor mij is deze datum 15 augustus een bijzondere datum. Voor mij
persoonlijk is het 76 jaar geleden dat ik weer vrij was. Ik was toen 6 jaar en
had bijna 4 jaar samen met mijn moeder gevangen gezeten in het
Tjideng-kamp op Java. Mijn vader was al eerder weggevoerd om aan de
Pakanbaru-spoorweg te werken.
Ik ben dankbaar dat ik die tijd overleefd heb en onbeschadigd hier sta om
samen met u onze vrijheid te beleven. Het is goed om te waarderen wat wij
nu hebben.Tijdens de coronatijd, met een aantal vervelende beperkingen,
waarin wij veel van onze vrijheid moesten inleveren, heb ik vaak gedacht aan
de tijd dat wij gevangen zaten in de kampen en ook niet meer vrij waren.
Degenen die dat meegemaakt hebben weten dat die gevangenschap heel
andere beperkingen had, honger, martelingen van de Japanners, gescheiden
zijn van vrouw en kinderen, de onzekerheid of zij nog leefden. En de tijd
daarna, vaak beschadigd tot in het diepst van hun wezen, zich staande
moesten houden en zich aanpassen aan een nieuwe situatie.

Deze historie mag niet verloren gaan Er zijn offers gebracht voor waar wij nu
staan, voor de vrijheid die wij zo vanzelfsprekend vinden. Aan onze ouders
en allen die hiervoor gestreden hebben zijn wij dat verplicht. Op 15 augustus
komen wij samen om even stil te staan bij dit verleden en om uiting te geven
aan onze gevoelens in de hoop dat ook de volgende generaties dit zullen
blijven doen.
Ik wens u een mooie herdenking

(c) Anneke Schults-Pols                                                                 /gerarddenbosch

---

Tekst van de overdenking van ds Peter van Helden

Goedemiddag. Het voelt vertrouwd hier te zijn en hier te
staan.
Lieve mensen,
Als ik zeg…als ik zing: SOERABAJA, Soerabaja…., dan
komt u thuis en dan ben ik terug in de tijd, in mijn jeugd. Ik
vond het een geweldig lied m.n. het refrein. Maar ik wist
totaal niet waar het over ging of wat Soerabaja betekende.
Wel leerden wij al de namen van de eilandjes van die gordel
van smaragd, maar ook de betekenis van die staande
uitdrukking ontging mij volkomen.
Ik herinner mij de nieuwe leerlingen die uit Vaassen op onze
school met den Bijbel kwamen. Mijn vader was er geweest,
bij de ‘Ambonezen’. En wij vonden het geweldig interessant,
maar meer nog supertof: je moest die jongens of meisjes in
je kasti-team hebben, dan wist je dat je zou winnen: sneller
dan zij was niemand.
Maar wist ik veel. Later hoorde ik de verhalen van een volk
dat van twee kanten verraden was, met loze beloften; er
waren de acties voor de RMS - wanhoopsactie - maar we
moesten en moeten veel leren, over de geschiedenis, de
kolonie, de oorlog, de Bersiap, de tijd hier en nu.
Nu ik wel veel weet, heb ik een ge-weten, een geweten dat
mij aanklaagt. Een weten dat mij verbijstert: ik, rijk
geworden door onderdrukking en uitbuiting, door misbruik
van mensen, door leugens en niet nagekomen beloften. Ik,
verlangend naar een schoon geweten, dus naar excuses,
maar wat en hoe?

Ik sta hier ook, juist ook vanwege een gemeenschappelijke
geschiedenis, gemeenschappelijk verdriet, pijn. Ik ben hier
om te zeggen: ik houd van jullie. Ik houd van jullie
gerechten, natuurlijk, maar vooral om de sfeer, de warmte,
de gezelligheid van de maaltijd; ik houd van jullie stille trots:
jullie lieten je niet klein krijgen. Ik houd van jullie geloof, dat
zo spiritueel en standvastig is. Ik houd van u, omdat ik zelf
ook niet zonder die liefde van God kan. De God die u, net
als ik, kent als Onze Vader, Wiens Naam in ere gehouden
moet worden, Wiens Koninkrijk zal komen, Wiens Wil zal
geschieden wanneer wij die doen. Die begaan is met onze
dagelijkse zorgen om brood en zin. Die schuld vergeeft,
wanneer wij dat ook hebben gedaan. Die ons wil leiden en
verleiden op de weg van het Goede in de strijd tegen de
Boze. Van Hem is het Koninkrijk, de Kracht en de
heerlijkheid tot in eeuwigheid. Amen.

(c) ds Peter van Helden                                                 /gerarddenbosch

---

Tekst van de toespraak van burgemeester Jack Mikkers

Dames en heren,
Vandaag – wanneer we stilstaan bij het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar
ook bij de voor Indonesië zo zware periode van een langdurige
onafhankelijkheidsstrijd - denk ik even terug aan 2005. Het jaar waarin het
verbroederingsstandpunt van de Nederlandse regering - dat toen uit monde van
minister Bot mocht klinken in Jakarta - centraal stond.

We zijn 16 jaar verder en het zal binnenkort tot een afronding gaan komen van het
jarenlange dekolonisatieonderzoek over Nederlands-Indië. Media en politici spreken
van een ‘definitief’ onderzoek en ik zeg u eerlijk: dat is spannend. Vanuit
verschillend oogpunt worden de ruggen alvast gerecht en zelfs de messen
geslepen. Het hoort helaas een beetje bij deze tijd.

De spiegel van ons verleden ontkomt niet aan een hedendaags oordeel. De
uitkomsten van het onderzoek zullen ons beslist tonen wat goed was en wat fout is
gegaan. Ik zeg u eerlijk dat ik dat minder spannend vind. Om de feiten en de
emotionele gevolgen mogen we nooit heen, welke consequentie dat ook heeft. En
we weten nu al dat die sommige feiten en die gevolgen ons de adem zullen
ontnemen. Ook dat moeten we onder ogen zien.

Ik vind het zelf spannender hoe we met élkaar met dat verleden omgaan. Hoe we
ons met de nieuwe wetenschap - als slachtoffers, verantwoordelijken, toekijkers,
nieuwe generaties of welke groep dan ook - tot elkaar blijven verhouden. Kan het
alle betrokkenen tot elkaar brengen?

Ik besef dat ik met deze vraag vooral op zoek blijf gaan naar de verbinding. Zouden
we – op grond van de wrede oorlogslessen en het decennialange samenleven – aan
de hand van zo’n onderzoek de gewenste verbinding behouden? Of is het juist de
tijdsgeest dat het benadrukken van wat ons scheidt zo belangrijk is geworden?
Sociale media, maar ook talkshows accentueren graag de verschillen, terwijl ik
ervan overtuigd ben dat we als mensen zoveel kracht kunnen krijgen van juist de
verbinding met elkaar. Welke achtergrond en welk verleden we ook hebben.

Het fascineert mij dat mensen áltijd in staat blijken de verbinding aan te gaan. Niet
meer om enkel te overleven, maar om oor en oog voor elkaar te hebben, om elkaar
een stap verder te helpen. In mijn ambt als burgemeester ervaar ik dat elke dag,
omdat ik juist dát ook opzoek. Deze week nog, in Barak 1B, onderdeel van
Nationaal Monument Kamp Vught.

Ik bezocht – samen met het Bossche Molukse comité Tenega - de foto-expositie
Lain Sayang Lain (vrij vertaald: ‘wij geven om elkaar’) over vier generaties
Molukkers in Nederland. Prachtig vormgegeven door fotograaf Suzanne Liem en
schrijfster Sylvia Pessireron. Oog in oog met indrukwekkende portretten,
openhartige quotes rond de hedendaagse Molukse gemeenschap. Ik kan het u
aanraden.

Een belangrijk deel van onze naoorlogse geschiedenis wordt in die zo oorspronkelijk
mogelijke barak verduidelijkt aan de hand van de Molukse geschiedenis. Via de
sterkst mogelijke uiting: het persoonlijke verhaal. Medemensen die dachten voor
een tijdelijk verblijf naar ons land te komen. Mannen die als militair met hun
gezinnen in plaats van dank en integratie – en ik citeer nu - ‘ontmand’ werden door
alle eer af te nemen en een leven als geïnterneerden te leven. Van elke verbinding
met de Nederlandse samenleving afgesloten. Het vervolg verbaast niet: het leed,
het onbegrip, de woede en de littekens. Bij meerdere generaties.

Het is een kleine expositie, maar groots in bewustwording. De misschien terloopse
zinsnede op één van de muren dat “Holland ver van de hemel lag” gaf mij al
voldoende stof tot nadenken. Evenals de intrigerende constatering van de
rondleidster van de tweede generatie Molukkers, dat zij in de ogen van haar
zwijgende ouders het onuitgesproken verdriet kon lezen. Als kinderen - op zoek
naar de warme verbinding met je meest dierbaren, je eigen ouders – vormt een
onvoltooid verleden een wig in je opvoeding. Stof tot nadenken.

Maar, fascinerend om ook te zien de plek die verschillende generaties het gegeven
hebben. Je zie ook de veerkracht van nieuwe generaties om juist die verbinding van
culturen aan te gaan. En daarvoor moeten we nog steeds met elkaar stappen blijven
zetten.

Dames en heren, je kan niet hopen op een beter verleden, wel bouwen aan een
betere toekomst. Herkenning en erkenning van wat is gebeurd, openstaan voor de
verbinding en kracht van de Indische, de Molukse en onze Nederlandse
geschiedenis, identiteit en cultuur en dát onomwonden in ons onderwijs inpassen
zijn de sterkste schakels die ons nog verder- en samenbrengen. Zonder het
nationale onderzoek te kort te willen doen, heeft wat mij betreft wijlen Hella Haasse
– weliswaar onwetend - de slotconclusie al geformuleerd in haar prachtige boek
‘Heren van de Thee’. “De zaken zijn dood, en kunnen niet meer herrijzen, maar de
personen kunnen voor ons leven, als we vernemen wat ze dachten en denken.”

Geen zin hamert meer op de waarde en betekenis van verbinding en het
persoonlijke verhaal dan deze 24 gouden woorden van Hella Haasse. Als wij
openstaan voor de persoonlijke, indringende en belevingsvolle verhalen van onze
medemensen - bijvoorbeeld de eerste, tweede of zelfs derde generaties
landgenoten uit Nederlands-Indië - dan hebben we als mens het vermogen het over
te dragen aan nieuwe generaties. Daarmee bouwen we op het verleden een iets
betere toekomst.

Ik moet wel eens denken aan een oude Indische wijsheid: “Beter is het, geheel blind
te zijn, dan het slechts van één kant te bezien”. Ik interpreteer deze Indische
wijsheid in deze tijd met het adagium beter de rust van het verdiepen dan te snel te
oordelen. Verdiepen ín elkaar is verbinding mét elkaar.
Het monument naast mij staat symbool voor de verbinding van duizenden kleine en
grote verhalen: verhalen van kinderen, vrouwen, mannen en militairen. Voor de
meeste generaties, ook voor mij persoonlijk, blijft het moeilijk een onvoorstelbare
periode voorstelbaar te maken. Maar niet als we oor en oog blijven houden voor
elkaars verhaal. Niet, als we op zoek blijven gaan naar wat ons verbindt.
Laat ik het daarmee afsluiten.
Dank u wel.

(c) burgemeester Jack Mikkers                                                         /gerarddenbosch

---

Tekst van de toespraak van Cissy Kluppell

Wat een kind zich herinnert.

Mijn verhaal is niet uniek. Toch wil ik het vertellen als een buiten-kampkind.

TOEN…….

Semarang.

Loeiende sirenes, schuilkelder in, naamplaatje om, rubbertje tussen je tanden, watjes in je oren, pan op je hoofd. Mijn vader had door een chinese timmerman een schuil-tafel laten maken. Stevig, van djatihout. Een flinke tafel met een bak op de grond. Matras en kussens. Het stond in de zitkamer.  En bij het eerste gehuil van de sirene, dook mijn moeder met ons, de baboe en de kokkie onder de tafel. Nog maar 7 jaar was ik, toen mijn vader werd opgeroepen. En hij ging, als landstormer, compleet met putties om de benen.Mijn moeder, zusje , baby-broertje en ik werden door een oud-oom opgehaald. In een soort deux-chevaux achtige auto.(met spugende hond erbij).
Met wat kleding, belangrijke papieren en spulletjes, was daar ook de doos met fotoalbums. Albums die nu nog in mijn bezit zijn. Die oom bracht ons naar Bandoeng, waar het veiliger zou zijn. Daar, in het paviljoentje van mijn tantes huis, aan de Pandoeweg, bivakkeerden wij met ons vieren. Matrassen op de grond. Als tegenprestatie deed mijn moeder, met gevaar voor eigen leven, boodschappen op de pasar. Op een oude fiets met “ban mati”. 4 jaar zouden we op dit adres blijven met uitzicht op de Tanguan Prau.(de omgekeerde prauw). Aan het eind van de straat was het kerkhof, en iedere morgen kwamen de lijkkarren,geduwd door Indonesiers ( toen nog inlanders),langs. En wij kinderen,neefje, nichtje en ik, zaten op het muurtje en vroegen dan naar welk kamp ze gingen.
Dat wetend, vertrokken mijn moeder en tante met geld, briefjes ed. naar de begraafplaats en schaarden zich later onder de nabestaanden. Op deze manier werd er gesmokkeld en nieuws uitgewisseld.Herinneringen, die gegrift staan in mijn geheugen. Toen kwam de capitulatie. En de bersiap. De “vrede” werd gebracht door de gurkha’s, de schietpartijen vanuit de kampong, waar de bevolking zich begon te roeren als begin van de merdeka. Met alle gevolgen van dien, zoals de om hulp-roepende 15-jarige buurjongen, die s’nachts doodbloedde in de voorgalerij.
Doodgeschoten door pemuda’s. Na maanden kwam mijn vader terug uit Sumatra, waar hij als krijgsgevangene aan de Pakanbaroe-spoorlijn te werk was gesteld. Mijn broertje kende hem niet.
De na-weeen van de oorlog bracht meer ellende mee. Huwelijken die uit elkaar gegroeid waren. Zo ook van mijn ouders. NU,  80 jaar later, sta ik hier als overgrootmoeder, samen met u, en herdenken we rond dit monument die jaren en allen die ons ontvielen.Wij hebben de plicht om deze periode door te vertellen aan onze nazaten en de wereld.

Zodat zij niet vergeten.

Want NU is de, al zo vaak, gestelde vraag:

Hebben wij er iets van geleerd?

Heeft de mensheid er iets van geleerd?

U mag het zeggen.

Ik wens u een mooie en zinvolle herdenking.

(c) Cissy Kluppell                                                                     /gerarddenbosch


---

Tekst van de toespraak van Inge Dümpel

Geachte aanwezigen,
Allereerst dank ik het Bestuur van Honi voor deze eervolle
uitnodiging hier voor u te mogen spreken.
Mijn naam is Inge Dümpel, een Indisch meisje, want dat blijf je
je hele leven lang.
En als Indisch meisje vertel ik al meer dan 25 jaar via mijn
radioprogramma’s ook over Indië toen in al haar facetten, het
veilige leven van onze (groot)ouders dat zo abrupt zou eindigen
toen Nederlands-Indië werd bezet door Japan.

Oorlog door kinderogen
Over de heroïsche daden van de moeders in de kampen is veel
geschreven. Wie kan zich nu nog voorstellen wat het betekend
moet hebben in een omheinde wereld te leven op een plek
waar in een kamer van vijf bij vijf twintig personen werden
gestopt.
Eerst 80 cm per persoon, later soms alleen 70 cm per persoon.
Grapt een graatmagere dame: ‘Met deze slanke lijn gaat dat
best.’
Galgenhumor, daar waren ze sterk in. Dat hield ze op de been.
Diezelfde dame gaf elke dag één van haar drie kinderen één
lepel van haar eigen karige maaltijd om de illusie te hebben dat
zij wat extra’s kregen.

Ik ben een zogeheten buitenkamper, dat wil zeggen dat ik nooit
in een Jappenkamp heb gezeten. Na de oorlog heb ik wel bijna
een jaar in een beschermingskamp gezeten tot mijn vader was
gevonden.

Om de kosten te drukken en voor de veiligheid woonden wij in
de oorlog met drie andere vrouwen en hun kinderen in een huis
met drie slaapkamers, een bediendekamer in de bijgebouwen,
een woonkamer en een ruime voor- en achtergalerij.

Buiten het kamp was het leven veel gevaarlijker. Want de
Japanners konden zomaar je huis binnendringen, eigenlijk elke
man die meende dat straffeloos te mogen doen.
En dat deden zij niet altijd overdag…
Elke nacht waakte daarom een moeder in het pikkedonker in de
woonkamer, onder het raam.

Overdag zag het leven er wat zonniger uit. Pas jaren later
besefte ik dat het straatbeeld dat ik toen zag, totaal anders was
dan het straatbeeld van mijn moeder. Ik vond het heel gewoon
Japanse soldaten door de straat te zien lopen. Ik wende eraan
dat iedereen boog als ze een Japanse soldaat tegenkwamen.
Maar dat lichamelijk geweld begreep ik niet. Die mevrouw had
toch gebogen? En toch… Het volgende moment lag ze op de
straat…

Mijn moeder hield haar drie dochters, in de leeftijd variërend
van twee tot vijf jaar, panisch scherp in het oog. Wij mochten
niet meer in de voortuin komen, behalve met een van de
volwassenen.
Dan maar in de ruime achtertuin spelen.
Het huis lag op een heuvel en beneden kon je regelmatig een
trein langs zien rijden. Later hoorde ik dat er krijgsgevangenen
in zaten, op weg naar weer een andere bestemming.

Op een dag kwam er een man die heuvel opgekropen. Hij kon
amper staan. Hij was uit de trein gesprongen. De vrouwen
verzorgden hem. Opeens was hij verdwenen. Ik weet niet hoe
hij heet.

Maar die man beantwoordde niet aan het beeld van de
man/pappa die ik had van een foto tegen wie wij elke avond:
‘Welterusten pappa’ moesten zeggen.
Er waren dus soorten mannen: Japanse soldaten, Indonesiërs,
pappa van de foto en een kasianne man.

Wie kon mij veiligheid bieden?
Mijn moeder, die niet tegen een Japanner opgewassen was als
het erop aankwam?
Of tegen elke volwassen man als het erop aankwam?

Oorlog door kinderogen achter prikkeldraad

Prikkeldraad doet pijn. Geestelijk prikkeldraad nog veel meer.

Ik denk aan kinderen die waren weggerukt uit hun vertrouwde
omgeving, weg huis, weg alles, niet te vergeten de trouwe
bediendes die voor velen van ons onlosmakelijk verbonden zijn
met onze jeugd.

Ik denk aan kinderen die karweitjes op moesten knappen die
ver boven hun kunnen lagen. Die soms de zorg kregen voor
een broertje of zusje omdat moeder het niet meer aankon. Of
omdat de moeder stierf.
Wat moet er in zo’n kind zijn omgegaan als er ondanks hun
goede zorgen een van de gezinsleden het toch niet haalde.

‘Na de dood van mijn vijfjarig broertje werd ik ziek,’ vertelt Paul,
ook een buitenkamper.
‘Ik zweefde tussen leven en dood. Ik vond het best een prettige
ervaring. Laat me maar liggen, dacht ik. Ik hoef niets meer.’

Opa was om bepaalde redenen niet geïnterneerd. Toen de
BERSIAP periode losbarstte, stond Opa ineens in de kamer.
We kregen instructies: we mochten, eenmaal buiten, niet
opkijken. We moesten zijn lange broek volgen. En elkaar stevig
vasthouden, Mamma en ik en de zusjes.
Ik zag dus alleen rijen blote stoffige voeten, bamboestokken
(bleken de beruchte bambu runcing te zijn), fluisterende
stemmen waar een enorme dreiging van uitging.

Zo liepen we naar het einde van de straat. Daar stond een
dokkar klaar, een vervoersmiddel met een paard ervoor. We
stapten in.
‘Vóór je kijken,’ siste mijn moeder toen mijn oudste zus, 5 jaar
en de brutaalste, zei: ‘Nu mogen we toch wel kijken?’

Oorlog door kinderogen
Kinderogen registreren meer dan je denkt. Kinderogen zien
beelden die zij niet begrijpen. Die worden wel (onbewust)
opgeslagen. Om later, soms veel later, naar boven te komen.
‘Dat kun je niet weten, je was pas drie jaar.’
Maar wel gezien.
En niet begrepen.
Toen.

De hereniging met mijn vader was geen sprookje. Toen mijn
moeder op een dag een broodmagere grijzige man huilend om
de nek vloog, dacht ik: Is dat pappa?
Ik kende hem niet, want ik was vier maanden oud, toen hij werd
weggevoerd. Ik voelde dat ik niet bang hoefde te zijn voor hem.
Maar ik maakte nog lang voor alle zekerheid toch maar een
buiging voor hem. En liep achterwaarts de kamer uit.

Die kinderen van toen zijn nu bejaard. Bij velen openbaarden
de verborgen herinneringen zich pas tientallen jaren later.

Zij konden geen kind zijn.

Maar ik hoop dat zij nu wel als een kind kunnen genieten van
de goede dingen die er zijn, corona ten spijt.

Tot slot wens ik u en mij voor de toekomst de kracht om te
vergeven.
Vergeving… en dan verder gaan.
You’ll never walk alone anymore.

(c) Inge Dümpel van Ngotjeh                                      /gerarddenbosch

---

Tekst van Eric Alink

Zout

In de jaren zestig zat ik op de rooms-katholieke Dominicus Savioschool in Deuteren, Den
Bosch-West. Mijn rapporten waren goed, maar vaak voorzien van de berisping dat ik beter
moest opletten. Ik was te springerig van geest, zei juffrouw Zwaneveld van de derde klas
tegen mijn ouders. Als aardse vrouw had zij het land aan dromerigheid.
Een klas hoger kwam ik bij meneer Gerritsen, de tegenvoeter van juffrouw Zwaneveld. Ik
vermoedde boerenzwaluwen in zijn hoofd, die zijn gedachten ongekende vaart en
zwenkkracht gaven. Nooit waren zijn lessen saai. Al snel viel me iets op in het lokaal van de
vierde. Meneer Gerritsen bezat iets wat bij juffrouw Zwaneveld ontbrak. Een wereldbol, zo’n
ontstellend groot exemplaar dat ik al vroeg de overlapping van imponeren en intimideren
leerde kennen. Tijdens het speelkwartier bleef ik soms in de klas om de wereldbol
gezelschap te houden. Want zij telt miljarden bewoners, maar is toch alleen.
Soms liet ik de globe tollen, altijd tegen haar vaste draairichting in. Nooit te lang, want de
aarde een zwiep naar links geven bezorgde opwinding maar bovenal beklemming. God zou
het vast hoogmoedig vinden dat een jongen van negen de schepping naar zijn hand dacht te
kunnen zetten en natuurkundige wetten ontregelde.

Toch is het dankzij de wereldbol van meneer Gerritsen dat ik Indonesië leerde kennen. Op
de grens van het zuidelijk en noordelijk halfrond vielen me de talloze geelbruine vlekken in
oneindig blauw op. Bij een rood vierkantje stond Djakarta.
Het was een onbekende wereld voor me. Het klassieke rijtje Hoogezand-Sappemeer,
Zuidbroek en Scheemda zou ik zelfs subcomateus kunnen opdreunen, maar de eilanden van
Indonesië kwamen niet aan bod bij meneer Gerritsen, wat ik hem in stilte kwalijk nam. Pas
later zou ik het begrijpen: boerenzwaluwen overwinteren in Afrika, nooit in Azië.

Uit liefde voor de topografie leerde ik een rijtje namen van Indonesische eilanden uit het
hoofd. Sumatra, Java, Bali en Lombok, Soemba, Soembawa, Flores en Timor. De namen
klonken mysterieus, losgeweekt van een verzonken taal. In een vlaag van overmoed besloot
ik de eilanden nog beter te leren kennen. Tijdens een speelkwartier glipte ik van het
schoolplein terug de klas in. Ik liep naar de wereldbol, achter op de kast, bracht langzaam
mijn mond naar de evenaar. Met half geloken ogen stak ik voorzichtig mijn tong uit m’n
mond. Het puntje raakte een berghelling op Lombok, de Gunung Rinjani, een oude vulkaan.
Haar flanken smaakten naar zwavel en as. Voorzichtig bewoog mijn tong langs andere
eilanden. Ik proefde vanille, ketoembar en tamarinde, naast kurkuma, djeroek poeroet en
kaneel. Ik leerde de smaak van hardhout kennen. Meranti, merbau en teak. Maar ook van
sawah, dessa en sungai. Tijdens mijn heimelijke verkenningen van De Oost ontdekte ik dat
elk eiland zijn eigen smaak had. Weliswaar overheerste het zoet, maar er was verschil tussen
Sumatra, Kalimantan en Sulawesi. Zelfs het manis van Kai Kecil en Kai Besar kon ik
onderscheiden.

Maar één smaak bleef buiten mijn bereik, in dat klaslokaal aan de Weidonklaan. Die zou ik
pas op het einde van de vijfde klas leren kennen, nadat meneer Steenbergen ons in twee of
drie geschiedenislessen had verteld over voormalig Nederlands-Indië. Het waren verdrietige
verhalen. Over de ongekende misdaden van de Japanners, de kampongs, de Birmaspoorlijn,
de bersiap, de nooit ingeloste beloftes aan de Molukse KNIL’ers en de lange reis over zee.

Op een vrijdagnamiddag sloop ik het lege lokaal van meneer Gerritsen binnen. Achter in m’n
oude klas wachtte de globe. Schielijk keek ik om bij het horen van voetstappen, tot ze
wegstierven: geen enkel geluid duurt eeuwig, behalve het ademen van vraagtekens.
Ik draaide de wereldbol naar links, tot ik Java zag en de aarde tot stilstand bracht. Ik stak m’n
tong uit, liet elke aarzeling varen. Haast gravend verkende het puntje de eilanden, op zoek
naar het vermoede. Voor het eerst in mij leven proefde ik de ontkende smaak van voormalig
Nederlands-Indië: onder het zoet wachtte het zout, de kristallen uit miljoenen tranen van
angst, verdriet, pijn en hitte. Ik proefde zoveel zout dat m’n maag samentrok en
misselijkheid bezit van me nam. Toen rende ik de klas uit.

Ruim vijftig jaar later. Volgens het Ministerie van Maritieme Zaken in Indonesië telt het land
17.508 eilanden. Hun namen smaken overwegend zoet. Van Pulau Siberut, Bangka en
Madura in het westen tot Karimunjawa, Bengbreng en Rak in het oosten. Een uitgestrekt
eilandenrijk, maar ook een archipel van verwarring. Want onder het zoet zit het zout dat
jong en oud op 15 augustus verenigt. Het zout dat bijt, opdat wij niet vergeten. Zout uit ogen
die ons zagen en zien.

(c)  Eric Alink, stadschroniqueur van ’s-Hertogenbosch                            /gerarddenbosch

---

     
 
Tekst van dhr. Loek Middel:

Voordracht Nationale Herdenking op 15 augustus 2021 Den Haag
uitgesproken door
Loek Middel

Ik ben een kind van twee culturen. Pa, een blanda geboren in de provincie
Groningen, als KNIL-militair gelegerd in Cimahi vlakbij Bandung en Ma,
Indonesische geboren in een kampong in de buurt van Cimahi. Een Sundanese van
West-Java met naast het Bahasa een eigen taal en cultuur. Voor Pa zijn de
christelijke Tien geboden een begrip en voor Ma het animisme en eerbied en
respect voor de natuur. De rijstgodin Dewi Sri werd geëerd om zeker te zijn van
iedere dag rijst op tafel. Pa en Ma hebben twaalf kinderen grootgebracht.
79 jaar geleden werd dit voorbeeld van synergie tussen mensen wreed verstoord en
beëindigd door de Japanners die ons moederland binnenvielen. Ons gezin werd
door de oorlog uit elkaar gerukt.
Ik wist me lange tijd schuil te houden, eerst bij mijn oudere broer die de kininefabriek
draaiende moest houden. Bij mijn broer waren ook twee zussen waarvan de
mannen gevangen zaten. Ik ben daarna ondergedoken bij mijn moeder in Cimahi
als eenden hoeder.
Terug in Bandung werd ik op een dag op straat aangehouden door de Kempetai, de
Japanse beruchte militaire politie. Ik had een paar leerboeken bij mij en dat was
fout. Ik moest mee en ik werd op zeer brute manier ondervraagd met stokslagen op
mijn rug en billen. Zij moesten weten wie mij les gaf. Ik zei dat ik niemand had en
het zelf deed, zij geloofden mij niet. Met harde stompen werd ik de cel in geschopt,
zonder eten of drinken op de kale vloer. De volgende dag mocht ik met de harde
Japanse aframmeling de cel uit en drie maal angstig buigend bont en blauw en
striemen op mijn rug de straat op. Waarom ik ineens de straat opgestuurd werd,
weet ik niet.

In deze tijd hoorden wij ook het tragische lot van mijn vader die, ook met geweld, in
de gevangenis in Batavia was opgesloten: hij was overleden door ondervoeding en
martelingen.
We moesten de veerkracht vinden om door te gaan. Ondertussen had ik
vrijwilligerswerk gevonden in de gaarkeuken waar eten gekookt werd dat op
verschillende plaatsen in Bandung verdeeld werd onder zeer behoeftige Indische
gezinnen. Het was zwaar werk, zeven dagen in de week.
Omdat wij ons aan het einde van de oorlog als jonge indo’s niet loyaal wilden
verklaren aan de Japanse bezetter werd ik met veel andere Indische jongens naar
de Sukamiskin-gevangenis gebracht waar we opgekropt in een cel zaten. Angst,
honger, wanhoop en onzekerheid over ons lot. Na anderhalve maand werden we,
geketend aan de polsen, op transport gesteld, in een gesloten goederenwagon,
naar de Glodok-gevangenis in Batavia. Ook hier was de voeding minimaal en de
hygiënische omstandigheden zeer slecht. Velen werden mishandeld, om het minste
vergrijp.
Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan. Pas op 27 augustus gingen de poorten
van de Glodok-gevangenis open. Maar in Bandung bleek het een chaos. De Bersiap
was in volle hevigheid losgebarsten. Bendes stroopten de huizen leeg en doodden
de bewoners.
De Japanners die er nog waren, kregen de opdracht om de burgers hiertegen te
beschermen. Het gebeurde sporadisch. Er werden bewaakte demarcatiegrenzen
getrokken om veilige zones te creëren. Ik meldde mij aan voor het leger. Ik kreeg
een bij elkaar geraapt uniform en een groot geweer in mijn handen met enkele
patronen.
De Glodok-gevangenistijd bleef me in die naoorlogse jaren achterhalen. Ik kon mijn
angstige gevoelens echter voor een groot deel achter mij laten, toen ik op
26 december 1949, mee mocht als begeleider en bewaker van de laatste 680
Japanse krijgsgevangenen die per vrachtschip naar Japan werden verscheept. We
droegen ze daar over aan het Amerikaanse leger. De laatste Jap weg uit het land.
Maar ook voor mij was er geen plek meer in mijn moederland. In 1950 begon de
grote uittocht naar Nederland. Het land dat wij voornamelijk kenden uit
schoolboeken en verhalen van onze Nederlandse vaders. We werden kil en
bureaucratisch ontvangen in ons vaderland.
 
Er werd veel gevraagd van onze veerkracht in dit deel van ons leven. Van mijn lieve
Ma kreeg ik gelukkig twee eenvoudige, Soendanese levenszinnetjes
mee. "Elehwae", durf je ongelijk te erkennen, het lucht op. Maar daarnaast "Entong
di geleng”, laat niet met je sollen. Ik weet zeker dat velen van ons deze eenvoudige
levenszinnetjes van hun Ma of Pa hebben meegekregen, waardoor we onze
veerkracht bleven behouden.

En lieve aanwezigen, we leven nu gelukkig gezamenlijk verder en hebben laten zien
dat wij in deze akelige pandemie veerkrachtig genoeg zijn om het gezamenlijk te
bestrijden en uiteindelijk te overwinnen.
Wij staan echter ook hier om de duizenden en duizenden vrienden en vriendinnen te
herdenken die er niet meer zijn. Laten we het herdenken aan de volgende en
volgende generaties doorgeven, opdat zij nooit vergeten worden.
Tot slot.
Pa is begraven op het Ereveld Menteng Pulo in Jakarta. Ma werd begraven op een
begraafplaats in Cimahi. Met hulp van de Oorlogsgravenstichting werd Ma
herbegraven en in één graf met Pa herenigd. Sindsdien kunnen Ma en Pa tot in de
eeuwigheid samen gaan.
Ik dank U.

(c) Loek Middel                                                                       /gerarddenbosch

©2013 - 2024 www.gerarddenbosch.nl - Webdesign: Broeklandsoft - Alle rechten voorbehouden